خودمراقبتی زنان و نقش سیاست‌های حمایتی در شکل‌گیری خانواده و جامعه‌ای سالم

به گزارش روابط عمومی پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، دکتر فرزانه مفتون، عضو هیئت علمی این پژوهشکده، با اشاره به روند رو به رشد ابتلا به سرطان در میان زنان ایرانی، بر اهمیت برنامه‌های خودمراقبتی در ارتقای سلامت زنان تأکید کرد.

وی اظهار داشت: سرطان پستان، شایع‌ترین نوع سرطان در میان زنان کشور است و عوامل متعددی از جمله کاهش نرخ باروری، چاقی، کم‌تحرکی، تغذیه نامناسب و سابقه خانوادگی در افزایش شیوع آن نقش دارند. همچنین بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، سرطان دهانه رحم در منطقه خاورمیانه پس از سرطان پستان، یکی از علل اصلی مرگ‌ومیرهای مرتبط با سرطان در کشورهای با درآمد پایین و متوسط محسوب می‌شود.

دکتر مفتون اظهار داشت بر اساس گزارشات منابع علمی: عوامل متعددی از جمله کاهش نرخ باروری، چاقی، کم‌تحرکی، تغذیه نامناسب و سابقه خانوادگی در افزایش بروز سرطان پستان نقش دارند. و عوامل خطر سرطان دهانه رحم؛  سابقه ابتلا به سرطان ها، سابقه یکی از عفونتهای آمیزشی، داشتن بیش از 3 زایمان ، رفتار جنسی پرخطر، اولین تماس جنسی در سن کمتر از 16 سال و... است.

مدیر گروه سلامت جامعه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی با یادآوری تأثیرات روانی سرطان بر زنان افزود: «زنان مبتلا به سرطان، به‌ویژه سرطان پستان، با چالش‌های روانی‌اجتماعی قابل توجهی مواجه هستند که می‌تواند منجر به اضطراب، افسردگی و ناراحتی‌های عاطفی شود. از این رو، اجرای برنامه‌های خودمراقبتی برای زنان ۳۰ تا ۵۹ ساله، گامی مؤثر در جهت ارتقای سلامت جسمی و روانی آنان است.»

برخی از دستاوردهای برنامه خودمراقبتی:

• در زمینه سرطان پستان، میزان ارزیابی عوامل خطر از ۶۵ به ۹۵ درصد و آگاهی از عوامل خطر از ۴۵ به ۸۳ درصد افزایش یافت.
• در زمینه سرطان دهانه رحم، ارزیابی عوامل خطر از ۶۶ به ۸۳ درصد و آگاهی از عوامل خطر از ۴۷ به ۸۰ درصد ارتقاء یافت.
• همچنین، تعداد زنانی که در ۶ تا ۱۲ ماه گذشته اقدام به ارزیابی سرطان پستان و دهانه رحم کرده‌اند،  به‌طور چشمگیری بیشتر بوده است.

جمع‌بندی و توصیه‌ها

دکتر مفتون در پایان خاطرنشان کرد: نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که مداخلات هدفمند در حوزه خودمراقبتی می‌توانند نقش مؤثری در افزایش آگاهی، بهبود رفتارهای بهداشتی و پیشگیری از سرطان ایفا کنند. با این حال، برای حفظ و تقویت این دستاوردها نیازمند برنامه‌ریزی‌های مستمر، آموزش‌های فراگیر و حمایت‌های ساختاری هستیم.

اصولا بر اساس مدل های رفتاری ، برای تغییر رفتار می توان از ارتقای آگاهی، ایجاد انگیزه و حمایت های اجتماعی بهره برد. به نظر می رسد ارتقای سیاستهای حمایت از زنان و خانواده، پشتوانه ارزشمند برای ایجاد انگیزه و تغییر رفتار در زنان می تواند باشد. ارائه راهکارهای تغییر شیوه زندگی و کنترل عوامل خطر با مشارکت همسران، اعضای خانواده همراه با ارتقای آگاهی و رفتار آنان می توانند با شتاب بیشتری به افزایش تاثیرات برنامه های خودمراقبتی و پیرو آن پیشگیری از بیماریهای مهلک مانند سرطان بینجامد.

وی افزود: تغییر رفتارهای سلامت نیازمند سه رکن اصلی است: ارتقای آگاهی، ایجاد انگیزه و حمایت‌های اجتماعی. در این میان، سیاست‌گذاری‌های هدفمند و حمایتی در حوزه سلامت زنان اهمیت بسیار بالایی دارد، زیرا هر چه این سیاست‌ها گسترده‌تر و کارآمدتر باشند، زنان راحت‌تر می‌توانند رفتارهای سالم را در زندگی خود اجرا کنند و سبک زندگی خانواده را به سمت سلامت پیش ببرند.

سرمایه‌گذاری و سیاست‌گذاری بهینه در حوزه سلامت زنان پایه‌ای مستحکم برای ارتقای سلامت خانواده و جامعه فراهم می‌کند. هر چقدر سیاست‌های حمایتی بر پایه آموزش‌های خود مراقبتی، بهداشتی و مشارکت خانوادگی ارتقا یابد تغییر رفتارهای سالم تسهیل می‌شود و جامعه‌ای سالم‌تر، پویا و پایدار شکل می‌گیرد. این فرآیند نه تنها سلامت فردی زنان را افزایش می‌دهد، بلکه اثرات مثبت خود را بر سلامت کل خانواده و در نهایت جامعه نشان می‌دهد.