نسخه کوتاه پرسشنامه سواد سلامت بزرگسالان (HELIA) در دست تدوین است
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی، دکتر محمود طاووسی، عضو هیأت علمی این پژوهشکده، از تهیه و روان‌سنجی نسخه کوتاه پرسشنامه سواد سلامت بزرگسالان (HELIA) خبر داد. وی با اشاره به سفارش دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای تهیه این ابزار، تأکید کرد که هدف از این اقدام، فراهم آوردن ابزاری کاربردی، دقیق و مختصر برای سنجش سواد سلامت در جمعیت‌های مختلف است.
نسخه اصلی این پرسشنامه که در سال ۲۰۱۴ طراحی و اعتبارسنجی شد، شامل ۳۱ سؤال در پنج حیطه اصلی سواد سلامت است: دسترسی به اطلاعات سلامت، درک اطلاعات، ارزیابی، تصمیم‌گیری، و به‌کارگیری اطلاعات. این ابزار از همان ابتدا با هدف بومی‌سازی برای جامعه ایرانی طراحی شد و یکی از معدود پرسشنامه‌های معتبر داخلی در این زمینه است. پرسشنامه HELIA (Health Literacy for Iranian Adults) یکی از مهم‌ترین ابزارهای بومی‌سازی‌شده برای سنجش سواد سلامت در ایران است. این پرسشنامه در سال ۲۰۱۴ توسط منتظری و همکاران طراحی شد. این پرسشنامه از زمان انتشار تاکنون، در ده‌ها مطالعه و برنامه ملی سنجش و ارتقای سلامت مورد استفاده قرار گرفته است و اعتبار علمی آن در مطالعات داخلی و بین‌المللی مورد است.
دکتر طاووسی گفت، با توجه به نیاز مراکز سلامت و پژوهشگران به ابزارهای کوتاه‌تر برای استفاده در محیط‌های پرکار یا در مطالعات جمعیتی گسترده، تدوین نسخه‌ای فشرده‌تر از پرسشنامه ضروری به نظر می‌رسد. وی افزود: «نسخه کوتاه، علاوه بر حفظ روایی و پایایی نسخه اصلی، باید قابلیت اجرا در زمان کوتاه‌تر را نیز داشته باشد تا در موقعیت‌های میدانی، بالینی و آموزشی به‌راحتی مورد استفاده قرار گیرد».
نسخه کوتاه پرسشنامه HELIA می‌تواند در موقعیت‌هایی که سرعت اجرا و سادگی ابزار اهمیت دارد، مانند غربالگری اولیه در مراکز سلامت، پایش سواد سلامت در جمعیت‌های خاص (مانند سالمندان، زنان باردار، بیماران مزمن)، یا مطالعات ملی و منطقه‌ای با حجم نمونه بالا، بسیار مؤثر باشد. کاهش تعداد پرسش‌ها، در عین حفظ اعتبار علمی، به کاربران این امکان را می‌دهد که با صرف وقت کمتر، داده‌های معناداری را جمع‌آوری کنند و تصمیم‌سازی‌های مبتنی بر شواهد را تسهیل نمایند.
منبع علمی:
Montazeri, A., Tavousi, M., Rakhshani, F., Azin, S. A., Jahangiri, K., Ebadi, M., ... & Sarbandi, F. (2014). Health Literacy for Iranian Adults (HELIA): development and psychometric properties. BMC Public Health, 14, 1068. https://doi.org/10.1186/1471-2458-14-1068
سروش